بحران آب و لزوم توجه به بهره‌وری آب کشاورزی در نواحی خشک مطالعه‌ی موردی؛ دشت بیرجند

نویسندگان

  • محمود فال‌سلیمان
چکیده مقاله:

بحران آب از جمله چالش­های مهم زیست­ محیطی منطقه­ی خاورمیانه می­باشد. بسیاری از کارشناسان نگران آن هستند که استفاده از منابع آب در ایران بدون در نظر گرفتن محدودیت آن در آینده مشکلات جدی         را ایجاد می­نماید. در چند دهه­ی اخیر رشد جمعیت و توسعه­ی فعالیت­های کشاورزی و صنعتی باعث شده است  فاصله­ی بین ­نرخ­­ تجدید و نرخ بهره­برداری از آبخوان­ها  افزایش­یابد و  این شکاف در نتیجه­ی وقوع خشکسالی­ها بسیار عمیق شده است به­طوری­که کارشناسان، مدیریت بر مصرف­ منطقی منابع آبی آبخوان­ها بالاخص در بخش­های پرمصرف و کم­صرفه اقتصادی از جمله بخش کشاورزی را خاطرنشان می­سازند. این موضوع در تبصره­ی یک ماده 106 قانون برنامه­ی سوم و بندهای ماده 17 برنامه چهارم توسعه نیزگنجانده شده است. به­طوری­که دولت را مکلف به اقدامات لازم جهت تطبیق الگوی کشت، مطابق با امکانات و ظرفیت­های آبی مناطق از طریق تخصیص آب به تولید محصولات با نیاز آبی کمتر و بازدهی اقتصادی بیشتر گردانده است. در مناطق خشکی همچون خراسان جنوبی که بیشترین فشار بر آبخوان­ها از طریق برداشت مازاد صورت می­گیرد، می­توان از شاخص­های بهره­وری آب کشاورزی جهت سامان­دهی الگوی زراعی که موجب تحدید مصرف آب گردد، استفاده نمود. این شاخص­ها در محدوده­ای از غرب دشت ­بیرجند به عنوان یکی از بحرانی­ترین دشت­های خراسان جنوبی با استفاده از روش نمونه­گیری دو مرحله­ای و از طریق تکمیل 76 پرسشنامه هزینه- درآمد  مربوط به محصولات عمده­ی زراعی در بین بهره­برداران کشاورزی منطقه و استخراج داده­ها و آنالیز آنها با استفاده از نرم­افزارcost انجام گردید. نتایج حاصله نشان می­دهد که کشت­های با مصرف آب بالا و بازده اقتصادی پایین همانند چغندرقند و یونجه باید از الگوی کشت منطقه حذف و به جای آنها کشت­هایی نظیر ذرت علوفه­ای و یا تناوب یکساله­ای از کشت­های بومی نظیر گندم و ارزن،که هم موجب کاهش استحصال آب و هم متضمن منافع اقتصادی بالا برای بهره­برداران کشاورزی باشد، جایگزین شود.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

بحران آب و لزوم توجه به بهره وری آب کشاورزی در نواحی خشک مطالعه ی موردی؛ دشت بیرجند

بحران آب از جمله چالش­های مهم زیست­ محیطی منطقه­ی خاورمیانه می­باشد. بسیاری از کارشناسان نگران آن هستند که استفاده از منابع آب در ایران بدون در نظر گرفتن محدودیت آن در آینده مشکلات جدی         را ایجاد می­نماید. در چند دهه­ی اخیر رشد جمعیت و توسعه­ی فعالیت­های کشاورزی و صنعتی باعث شده است  فاصله­ی بین ­نرخ­­ تجدید و نرخ بهره­برداری از آبخوان­ها  افزایش­یابد و  این شکاف در نتیجه­ی وقوع خشکسالی­ه...

متن کامل

تخمین بهرهوری آب کشاورزی به‌کمک فناوری سنجش از دور (مطالعه موردی: شبکه آبیاری دشت قزوین)

امروزه کاربرد داده­های سنجش از دور در منابع آب، به­ویژه در مدیریت آبیاری به­طور گسترده‍ای مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این تحقیق، امکان یابی کاربرد مدل توازن انرژی به­منظور تخمین تبخیر- تعرق و ارزیابی بهره‍وری آب کشاورزی با استفاده از داده­های ماهواره­ای در منطقه­ وسیعی از شبکه­ آبیاری دشت قزوین مورد بررسی قرار گرفت. لذا، از الگوریتم بیلان انرژی سطح (SEBAL) برای محاسبه‍ تبخیر- تعرق استفا...

متن کامل

ارزیابی بحران آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه‌خشک (مطالعه موردی: دشت جغین و توکهور)

مدیریت منابع آب به ویژه آب های زیرزمینی ،در مناطق خشک و نیمه خشک، اهمیت خاصی دارد. ...

متن کامل

تخمین بهرهوری آب کشاورزی به کمک فناوری سنجش از دور (مطالعه موردی: شبکه آبیاری دشت قزوین)

امروزه کاربرد داده­های سنجش از دور در منابع آب، به­ویژه در مدیریت آبیاری به­طور گسترده‍ای مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این تحقیق، امکان یابی کاربرد مدل توازن انرژی به­منظور تخمین تبخیر- تعرق و ارزیابی بهره‍وری آب کشاورزی با استفاده از داده­های ماهواره­ای در منطقه­ وسیعی از شبکه­ آبیاری دشت قزوین مورد بررسی قرار گرفت. لذا، از الگوریتم بیلان انرژی سطح (sebal) برای محاسبه‍ تبخیر- تعرق استفا...

متن کامل

استحصال آب باران برای صرفه جویی مصرف آب در کشاورزی (مطالعه موردی: دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند)

کمبود آب شیرین در بعضی مناطق بحرانی جدی است. یکی از روش‌های کاهش اتکاء به منابع آب معمول، جمع‌‌‌آوری آب باران است. این مقاله به تحقیقی در خصوص روش‌های امکان‌سنجی اجرای سامانه جمع‌آوری آب باران از ‌بام ساختمان‌های دانشکده  علوم کشاورزی و منابع طبیعی بیرجند می‌پردازد. نتایج محاسبه بیلان آبی نشان داد که جمع‌آوری آب باران تا حدودی حتی در ماه‌های خشک میزان تکیه بر استخراج آب‌های زیرزمینی را کاهش می‌...

متن کامل

برآورد ارزش اقتصادی آب¬ زیرزمینی در کشاورزی خشک بوم(مطالعه موردی: پسته کاران دشت یزد- اردکان)

منابع آبی با توجه به تقاضای رو به افزایش و استفاده­های متفاوت از آن به­شدت تحت فشار بوده و استفاده آب توسط یک بخش از استفاده‌کنندگان بر امکان استفاده بخش دیگر تأثیر گذاراست، از این رو، مدیریت منابع آب و تخصیص بهینه آن از اهمیت روزافزونی برخوردار است. بدون تردید یکی از مهم‌ترین ابزارهای تخصیص بهینه­ی منابع آب، ارزش‌گذاری اقتصادی است که راهبرد توسعه­ی بلندمدت آب کشور نیز بر آن تأکید دارد. از آن­ج...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 6  شماره 11

صفحات  115- 138

تاریخ انتشار 2008-03-20

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023